رویکردهای بازسازی مسکن پس از سانحه؛ از تولد تا بلوغ

اگرچه سابقۀ اقدامات بازسازی مسکن پس از سوانح به سا لهای دور باز م یگردد، لیکن نگرش علمی به رویکردها و دیدگا ههای آن در اواخر دهۀ 1970 شکل گرفت. بازسازی مسکن پس از سانحه از نقطه نظر «میزان کنترل توسط خانوار » موضوعی است که در ده ههای اخیر توجه سیاستگزاران و نهادهای درگیر در امداد و بازتوانی سوانح را به خود جلب کرده است. دیدگاه مزبور در جهت ظرفیت سازی آحاد جامعه و توانمند کردن آنها به مسئولیت پذیری و مشارکت در روند عملیات بازسازی تبیین شده است. در این میان انتخاب رویکرد یا رویکردهای بهینه، نیازمند ملحوظ داشتن شاخ صهایی از قبیل هزینۀ بازسازی، ارتقای وضعیت ایمنی خانوار و جامعه، ترمیم و بهبود معیشت، شرایط سیاسی حاکم، زمین ههای فرهنگی موجود، مکانیز مهای تطبیق، و چگونگی بالا بردن ظرفیتهای جامعۀ آسیب دیده است. بنا بر این مشاوره با مردم و ارزیابی نیازها و ظرفی تهای آنها، قبل از اتخاذ تصمیمات اجرایی امری مهم محسوب می شود. عوامل کلیدی که در روند تصمیم گیری نقش ویژ ه ای دارند شامل دولت مرکزی، نهاد مسئول بازسازی، سازما نهای مشارکت کننده در بازسازی، دولت محلی، و جامعۀ آسیب دیده است. چگونگی تعامل میان بازیگران مزبور، در اتخاذ رویکرد بهینۀ بازسازی اثر میگذارد.به طور کلی، پنج رویکرد در اکثر پروژه های بازسازی مسکن پس از سانحه به کار گرفته شده اند. رویکردهای مزبور در برخی اوقات به صورت ترکیبی و با توجه به مقیاس خسارت، شدت واقعه، و وضعیت اقتصادی و اجتماعی و سیاسی منطقۀ آسیب دیده، به شرح زیر اتخاذ می شوند:رویکرد پول نقد: کمک مالی بی قید و شرط از جانب دولت و نهادهای مسئول به مالک خانه بدون حمایت فنی.رویکرد بازسازی با هدایت مالک: کمک مالی مشروط و قانونمند به همراه حمایت فنی با هدف احداث خان ههای مقاوم. رویکرد بازسازی توسط جامعه: رهبری توسط نهادها، با مشارکت فعال جامعه در تصمیم گیری و مشاوره.رویکرد بازسازی پیمانکارمحور درجاسازی در محل: اجرا توسط نهادها و به کار گیری شرکت های پیمانکاری، به منظور درجاسازی خانه های تخریب شده. رویکرد بازسازی توسط پیمانکار در سایت جاب هجا شده: اجرا توسط نهادها وبه کار گیری شرکت های پیمانکاری، به منظور احداث خانه های جدید در سایت جاب هجا شده.نوشتار حاضر ضمن بررسی رویکردهای مبتنی بر میزان کنترل، توسط خانوار، به تحلیل دیدگاه های مطرح و فرایند تکاملی و معایب و مزایای هریک از دیدگا هها میپردازد. دراین مقاله نتیجه گیری می شود که، در میان رویکردهای مطرح، «بازسازی با هدایت مالک » قابلیت توانمند کردن، ظرفیت سازی، تداوم، پایداری، و مقرون به صرفه بودن را در اکثر موقعیتهای بازسازی دارد.